Gấp lại Phía đông vườn địa đàng của John Steinbeck, lần đầu tiên trong một thời gian dài rất dài, mình cảm thấy hãnh diện với chính mình vì đã hoàn thành một quyển sách dài và sâu sắc như vậy.
Mình biết đến John Steinbeck qua giới thiệu sách của Emma Chamberlain và Jack Edwards đã trong vòng một hai năm gần đây, nhưng vì sách rất dày, mình đã luôn chần chừ việc tìm mua và đọc. Thêm nữa là một hai năm trở lại đây mình đã cố tình né tránh việc đọc sách của các tác giả nam (trừ Murakami có vẻ – dù ông này cũng khét tiếng là biến thái trong việc xây dựng hình tượng nhân vật nữ trong các cuốn tiểu thuyết của mình). Vậy nhưng cảm ơn người anh cùng lớp khác cha mẹ của mình mà mình đã có cảm hứng và sự dũng cảm cầm cuốn sách này lên (mong là anh HA một lúc nào đó có duyên đọc blog của em sẽ thấy bài viết này – ngàn lần cảm ơn anh).
Và đúng là tác giả Nobel thì phải có lý do của nó. Cốt truyện, câu từ, cách dẫn dắt và xây dựng nhân vật khiến cho mình cảm thấy tất cả những tác phẩm mình từng đọc trước đây đều cực kì bé nhỏ so với thế giới đồ sộ Steinbeck xây dựng trong phía đông vườn địa đàng.
Sách theo chân hai gia đình nhà Hamilton và Trask trong sự trưởng thành và dòng đời của hai nhân vật lớn là Samuel Hamilton và Adam Trask. Một vài nhân vật cũng vô cùng quan trọng về sau trong câu chuyện này là Caleb Trask và ông giúp việc cho nhà Trask – Lee. Với một cốt truyện dài và đan xen những sự kiện phức tạp của đời sống con người – giàu và nghèo, tìm thấy và đánh mất, sự sống và cái chết, quyển sách này có lẽ đặt cho chúng ta câu hỏi về ba vấn đề lớn trong cuộc sống
Thứ nhất là câu hỏi về thiện và ác. Nếu như ở nhân vật Adam, John xây dựng một hình tượng với các từ khoá như chính trực, hiền lành và có phần yếu đuối – sự yếu đuối của con người chứ không riêng gì Adam thì Cathy là hình tượng hoàn toàn trái ngược – tàn nhẫn, thâm độc và biểu tượng toàn diện của cái ác ẩn sau vẻ đẹp hình thức. Vậy nhưng ngoài hai nhân vật với những tính chất rõ ràng Thiện – Ác như Adam và Cathy (mình đoán là nhân vật hư cấu dựa trên câu chuyện về Adam và Eva trong kinh thánh), Caleb (có lẽ dựa trên nhân vật Cain trong kinh thánh), đứa con của Adam và Cathy lại là đại diện cho bất kì con người nào đang đi giữa chốn nhân gian này. Caleb lớn lên trong sự cô độc và cảm giác không được yêu, cho rằng nguyên nhân chính của việc này là do người anh sinh đôi của mình – Aron đã dành hết tình yêu của anh ấy bởi người ta chỉ thấy màu đen khi nó được đặt cạnh màu trắng. Trong Caleb chúng ta nhìn thấy sự dằn vặt nội tâm giữa thiện và ác, và nỗ lực chống lại cám dỗ và sa ngã vào cái ác. Và cũng như bất kì con người nào trên nhân gian, Caleb cũng yếu đuối trước cái xấu, sự ghen tị và cảm giác tội lỗi. Caleb sa ngã như tất cả con người chúng ta đều sa ngã. Caleb khao khát cảm giác được yêu như tất cả con người chúng ta khao khát được yêu. Caleb dạy cho chúng ta về tính kép của mỗi con người – bài học đạo đức về việc chấp nhận chúng.
Thứ hai, Steinbeck đặt vấn đề về sự vĩ đại và sự tầm thường – một vài người trong chúng ta sinh ra với tố chất vĩ đại, vậy nhưng chúng ta sẽ phải đứng trước quyết định về việc vĩ đại và cô độc hay tầm thường và được yêu bởi người khác. Samuel Hamilton là ví dụ của việc từ bỏ sự vĩ đại để được sống trong tình yêu của gia đình và bạn bè. Mình suy nghĩ rất nhiều về vấn đề này và nhận ra một câu hỏi mấu chốt: làm sao biết được liệu chúng ta có tố chất vĩ đại hay không khi mà chúng ta ai cũng cô đơn đến thế này?
Câu hỏi này dẫn đến vấn đề thứ ba – câu hỏi về sự cô đơn. Tất cả chúng ta đều cô đơn đến như vậy. Ngay cả Samuel Hamilton một người đã tuyên bố từ bỏ sự vĩ đại để không phải cô đơn, vẫn cô đơn trong thế giới của riêng ông. Samuel được tất cả mọi người trong vùng quê Salinas yêu mến và tôn trọng ngay cả khi nhà ông rất nghèo nheo nhóc bầy con. Samuel để lại dấu ấn trong trái tim những người đã biết đến ông. Vậy nhưng khi ông chết đi, di sản để lại của sự vĩ đại là sự lãng quên và không thể chạm đến những thế hệ sau. Chúng ta liệu có nên nuôi hy vọng về sự vĩ đại cho chính mình và biện minh cho cô đơn?
Cuối cùng, Steinbeck viết với một cái đầu tĩnh và một trái tim nóng. Mọi xúc cảm đều được thể hiện một cái thứ cấp, bị khoả lấp bởi những dòng suy nghĩ đau đáu và âm ỉ của những nhân vật được xây dựng một cách sâu sắc. Steinbeck với lối kể chuyện tài tình và sự nhạy cảm của một nhà văn, dẫn dắt chúng ta nghĩ nhiều hơn, lớn hơn và sâu sắc hơn. Một quyển sách sẽ truyền cảm hứng đọc cho bất kì một người đọc nào và có lẽ như thể tự biện minh cho sự cô độc của mình trong tác phẩm này, Steinbeck đã đứng trên quảng trường của sự vĩ đại – Tác giả đoạt giải Nobel năm 1962.
Sách hiện đã được dịch bản tiếng Việt bởi dịch giả Đông Văn Quí và Nhà xuất bản Đà Nẵng.