Intro:
Hello Everyone! Mình là Thư, host của các bạn, là cử nhân chuyên ngành tâm lý tốt nghiệp tại Anh và tác giả sách của Hành tinh của một kẻ nghĩ nhiều. Chào mừng các bạn đến với Amateur Psychology – Tay mơ học đời bằng tâm lý học. Đây là một series podcast với tiêu chuẩn ngắn gọn, dễ hiểu sử dụng thông tin trích dẫn từ các nghiên cứu tâm lý học uy tín, học thuật và có căn cứ, thích hợp cho người muốn đọc vị thế giới và bản thân bằng khoa học.
Chào mọi người, dạo này mọi người có khoẻ không? Hơn một tháng rồi mình không ngồi lại đọc nghiên cứu, viết kịch bản và ghi âm trò chuyện cùng mọi người. Đằng sau sự im lặng của Amateur Psychology là hai lý do mà mình vô cùng phấn khởi muốn chia sẻ với các bạn theo dõi Amateur Psychology đã lâu.
Đầu tiên, như mọi người đã nghe qua ở tập 64 và tập 74 gần đây nhất, sau 10 tập phát sóng thì cuộc sống của mình cũng đã bắt đầu rời khỏi vùng nước dữ để cập bờ, đặt chân lên đất liền và sải những bước chân đầu tiên trên một hành trình mới, một vùng đất mới, một cuộc khám phá mới. Ngành học thần kinh lâm sàng nhanh chóng vồ vập mình với khối lượng kiến thức cực kì trù phú, cho phép mình tiếp cận đến góc nhìn chuyên sâu về não bộ và sức khoẻ thần kinh từ những nguyên tố cơ bản nhất của bộ não, đồng thời, nhìn nhận thế giới với một góc nhìn sâu sắc hơn, nhiều cảm thông hơn. Quay trở lại đi học sau thời gian đi làm, mình cần thời gian để cần cù, miệt mài cho một lĩnh vực truyền cho mình rất nhiều cảm hứng và nhiệt huyết. Nhiều đêm đi ngủ mình nhận ra, mình đang đi theo tiếng gọi của trái tim mình.
Đó là lý do thứ nhất khiến mình không thể dành nhiều thời gian cho Amateur Psychology. Còn điều thứ hai đã chiếm rất nhiều phần tâm trí của mình trong thời gian vừa qua chính là một thông báo mình rất vô cùng háo hức và biết ơn chia sẻ với các bạn, đó là cuốn sách thứ hai của mình đã được ra mắt với cái tên Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng. Khi đánh máy những dòng này đây để công bố với mọi người, tim mình vẫn còn run vì cảm giác quá thật khi nhìn những quyển sách này thành hình. Hôm sách giao đến nhà của mình ở Việt Nam, ba mẹ mình nhận sách rồi mở cho mình xem qua video đường dài Anh Quốc – Sài Gòn, mình đã bật khóc trong cảm giác như thể không thể tin được. Quãng thời gian viết, rồi xuất bản Hành tinh của một kẻ nghĩ nhiều, mình tưởng chừng như sự cô đơn đã được hoá giải lời nguyền, mình đã có rất nhiều các bạn lắng nghe mình, bạn bè thân thiết ủng hộ mình, công việc mình mơ ước, ba mẹ vô cùng tự hào.
Vậy nhưng cuộc sống không phải chỉ dừng lại ở những nốt cao, những bản tình ca khiến con tim ta réo hát hay những ngày mình cảm thấy bản thân thật tuyệt vời. Sau cơn mơ là những chuỗi ngày cô đơn không tả được thành lời mình sải bước một mình giữa Cambridge thơ mộng, cảm giác như thành phố này không hề chào đón mình, những ngày trái tim mình chệch nhịp khi album điện thoại nhắc lại những bức ảnh về những người bạn đã rời khỏi cuộc sống của mình, những ngày mình bật khóc sau khi cúp điện thoại trò chuyện với bệnh nhân – nhận ra công việc trong mơ sau lớp màn sương của mộng ước là sự khắc nghiệt và vỡ mộng, những ngày mình không muốn rời khỏi giường để bắt đầu ngày mới. Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng là ghi chép của mình về những chuỗi ngày đó, những ngày mình có quá nhiều thời gian và không gian một mình, mắc kẹt trong cái đầu của bản thân, quay trở về quá khứ, khóc thương cho quá khứ, loay hoay trong hiện tại, nhưng trên hết, luôn hi vọng về tương lai.
Chúng ta sẽ không dừng lại ở cơn mơ, mà sau cơn mơ và sau nhiều cơn mơ nữa, chúng ta sẽ lại khóc than rồi lại nhảy múa – đó chính là hành trình của một người trẻ, mà không, có lẽ đó sẽ là một phần không thể tránh khỏi của quá trình làm người. Nếu Hành tinh của một kẻ nghĩ nhiều là ghi chép khoa học của mình về sự khám phá về cảm xúc cô độc, Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng là ghi chép văn chương trong ngoặc kép của mình về sự khám phá về cảm xúc hổ thẹn, hổ thẹn về bản chất con người mình, về những điều đã đánh mất và những điều mình lo sợ. Việc viết Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng đối với mình vô cùng trần trụi và yếu đuối. Chính vì vậy việc nhìn thấy những xúc cảm này cuối cùng đã được hiện hình thành quyển sách này đây chạm vào một phần rất sâu trong con người mình, và mình mong, dù chỉ nhỏ thôi, nó cũng có thể chạm đến các bạn đọc và các bạn ủng hộ Amateur Psychology và Thư. Như Thư luôn nhắc đi nhắc lại ở rất nhiều tập podcast, video và bất kì dấu chân truyền thông bao gồm cả sách của mình, những điều tuyệt vời này đều xuất phát từ sự ủng hộ của các bạn, những người đã lắng nghe Thư từ những ngày đầu tiên, Thư cảm ơn các bạn rất rất nhiều. Tất cả mọi thông tin liên quan đến sách sẽ được tìm thấy ở phần mô tả ở bất kì nền tảng nào bạn đang lắng nghe podcast này nha.
Và tất nhiên, quay trở lại với tập podcast này, vì sao mình lại chọn Self-love là chủ đề để đi kèm thông báo về việc học và công bố Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng? Đó là bởi vì sau khi đi qua một cơn giông, mình nhìn lại và nhận ra, việc lắng nghe bản thân chính là lý do cốt lõi của mọi lựa chọn của mình, mọi sự việc xảy ra trong đời mình và mọi sức mạnh kéo mình về phía trước để rời khỏi cơn giông. Việc lắng nghe chính mình có thể mang tính quyết định như việc bắt đầu một podcast, viết Hành tinh của một kẻ nghĩ nhiều, nghỉ việc, đi học thạc sĩ,… nhưng cũng có thể chỉ đơn giản như việc nằm khi cơ thể mình mệt, ngừng ăn uống thức ăn gây hại cho sức khoẻ khi mình nổi mụn, và khóc khi mình muốn khóc.
Chúng ta đã nghe rất nhiều trong truyền thông những năm gần đây về câu nói, sẽ không ai yêu bạn khi bạn không yêu chính mình, phụ nữ yêu bản thân là phụ nữ hấp dẫn nhất,… và thường những bài đăng này cũng thường không quên khuyến khích thêm cả những thói quen tiêu dùng và hoạt động tư bản. Vậy nhưng việc yêu bản thân có đơn giản chỉ là những cuối tuần bỏ hàng giờ cho móng, da, tóc rồi háo hức mang về những bộ cánh sành điệu, hay những giờ tập gym xuýt xoa cơ thể mình trong gương? Đến với episode 75, chúng ta sẽ giải mã câu chuyện về yêu bản thân, như thế nào là yêu bản thân và liệu việc yêu bản thân có giải quyết hết mọi rắc rối và vấn đề trong cuộc sống của mỗi chúng ta?
Khi nhắc đến việc yêu bản thân, mình thường liên tưởng đến những video ngắn trên instagram reel hay tiktok về một ngày chăm sóc bản thân của những người sáng tạo nội dung. Thường thì những hoạt động họ ghi lại nếu chỉ nhìn từ bên ngoài, có thể thấy là những hoạt động mang tính nuôi dưỡng cơ thể vật lý như ăn đồ ăn ngon, mua sắm quần áo mới hay chăm sóc cơ thể. Nhìn từ góc nhìn sâu vào tâm thức, những hoạt động này thường mang lại sự thoả mãn ngắn hạn khi dopamine được sản sinh trong não bộ sau mỗi hoạt động hưởng thụ cá nhân. Vậy nhưng khi đặt câu hỏi liệu việc yêu bản thân có phải đơn giản chỉ là những ngày chăm sóc chính mình hay không, mình không có ý cười chê những hoạt động – đùa vui một chút là đóng góp cho tư bản này, thay vào đó, mình đồng ý đây có lẽ cũng là một phần của việc yêu bản thân, nhưng không thể phản ánh hoàn toàn bản chất của việc yêu chính mình. Bởi vì khái niệm yêu bản thân có lẽ là một điều chúng ta luyện tập mỗi ngày, nuôi dưỡng mỗi ngày và sẽ đi theo chúng ta trong một thời gian dài hạn, chứ không phải chỉ được phản chiếu qua những hoạt động trong một cuối tuần hay một chuyến du lịch vi vu 5 ngày 4 đêm. Vậy như thế nào là yêu bản thân?
Trong tâm lý học có hai khái niệm được nghiên cứu rất nhiều đó là self-esteem hay lòng tự trọng và self-compassion hay lòng trắc ẩn cho chính mình. Nghiên cứu tìm thấy đây là hai khái niệm có ảnh hưởng đặc biệt tích cực đến trải nghiệm sống và độ hài lòng với cuộc sống của chúng ta hay ngắn gọn hơn là đến hạnh phúc. Và mình nghĩ rằng, hạnh phúc cũng là điều mà chúng ta mong muốn tìm thấy được trên hành trình yêu chính mình. Vậy đầu tiên, chúng ta sẽ tìm hiểu khái niệm về lòng tự trọng. Orth & Robins (2014) định nghĩa lòng tự trọng là sự tự định giá về chính mình của mỗi cá nhân. Sự đánh giá này không nhất thiết phản ánh khách quan về khả năng, ngoại hình, độ hấp dẫn,… của họ. Lòng tự trọng lành mạnh cũng được định nghĩa là khi chúng ta cảm thấy mình đủ tốt nhưng không nhất thiết là tự cho rằng mình tốt hơn người khác. Nghiên cứu này cũng tìm thấy rằng lòng tự trọng có xu hướng gia tăng từ những năm vị thành niên hoặc đầu 20 cho đến khi bước sang tuổi 50-60 trong những người da trắng tham gia nghiên cứu ở Mỹ. Đối với người Mỹ gốc Phi, lòng tự trọng thường có xu hướng giảm trong lứa tuổi vị thành niên nhưng càng tăng cao khi họ bắt đầu lớn tuổi hơn. Do đó, có thể thấy lòng tự trọng không mang tính cố định và sẽ thay đổi theo chu trình trưởng thành của chúng ta, bởi vậy nó cũng cần sự bồi đắp của quá trình thành nhân.
Nghiên cứu của Dogan et al. (2013) tìm hiểu sự liên hệ giữa sức khoẻ tâm lý, khả năng tự điều phối và thấu hiểu cảm xúc, khả năng cân bằng cảm xúc, lòng tự trọng và hạnh phúc cũng tìm thấy ảnh hưởng lớn của lòng tự trọng lên các yếu tố còn lại. Nghiên cứu này kết luận biểu đồ của hạnh phúc được cấu thành từ ba nguyên tố đầu tiên là sức khoẻ tâm lý tốt, khả năng tự điều phối và thấu hiểu cảm xúc cao cùng với khả năng cân bằng cảm xúc tốt là ba yếu tố xây dựng một lòng tự trọng lành mạnh. Lòng tự trọng lành mạnh sau đó sẽ dẫn tới cảm xúc hài lòng với cuộc sống hay hạnh phúc. Nghiên cứu của Kuster et al. (2013), Marshall et al. (2014), Orth et al. (2009), Trzesniewski et al. (2006) tìm thấy những người có lòng tự trọng cao thường có độ hài lòng về hôn nhân và những mối quan hệ mật thiết cao, sức khoẻ thể chất và tinh thần tốt, hài lòng với trình độ học vấn, sự thành công và thoả mãn trong công việc của họ. Ngược lại, lòng tự trọng thấp có thể khiến chúng ta dễ tổn thương hơn trước những vấn đề như trầm cảm. Orth & Robins (2014) nhấn mạnh rằng lòng tự trọng không phải là kết quả của thành công, mà ngược lại, là yếu tố dự đoán thành công.
Bên cạnh lòng tự trọng, sự trắc ẩn cho bản thân được Neff (2011) luận là một yếu tố giúp xây dựng sức mạnh nội tại và có ảnh hưởng tích cực sâu sắc đến sức khoẻ tâm lý và hạnh phúc của mỗi chúng ta. Neff định nghĩa sự trắc ẩn cho chính mình bao gồm 3 yếu tố chủ chốt. Nguyên tố thứ nhất của sự tự trắc ẩn là lòng tốt với chính mình. Yếu tố này được quyết định bởi các tính chất như việc thấu hiểu và cảm thông cho bản thân thay vì đánh giá và chỉ trích một cách gay gắt, đặc biệt là khi chúng ta nhìn nhận sự yếu kém của bản thân hay khi ta phạm phải sai lầm. Thay vì chỉ trích bản thân, sự tự trắc ẩn được thể hiện qua việc chấp nhận rằng một phần của việc làm người chính là tính chất không hoàn hảo. Khi cuộc sống trở nên thử thách, những người có lòng tự trắc ẩn thường lựa chọn hướng vào bên trong để tự cung cấp cho bản thân sự xoa dịu và ôm ấp thay vì cắn răng ép buộc bản thân hãy lờ đi tiếng nói bên trong và gồng lên.
Thứ hai, sự tự trắc ẩn được tìm thấy trong việc thấu hiểu vị trí của cá nhân trong toàn thể nhân loại và chấp nhận bản chất yếu đuối của con người và rằng sự tồn tại của chúng ta không đòi hỏi sự hoàn hảo. Từ đó, những người có lòng tự trắc ẩn có khả năng nhìn thấy sự kết nối của chính mình với vạn vật thay vì mắc kẹt trong chính mình, tự cô lập trong vòng luẩn quẩn của suy nghĩ tiêu cực về bản thân. Cuối cùng, sự tự trắc ẩn bao hàm cả yếu tố chánh niệm ám chỉ việc sống và trân trọng hiện tại. Chánh niệm giúp chúng ta chậm lại, dành thời gian nhìn vào trong mình, nhận thức được về vấn đề ở một góc độ bao quát hơn thay vì bị cuốn đi bởi lo âu và sự tự chỉ trích. Từ đó, chúng ta sẽ thoát khỏi sự ám ảnh về sự yếu kém của bản thân và nhìn thấy chính mình với một tâm thế dịu dàng hơn. Neff cũng nhấn mạnh rằng sự tự trắc ẩn hoàn toàn khác biệt với việc tự thương hại bản thân. Nếu như xu hướng thương hại chính mình mang đến cho chúng ta những suy nghĩ như ‘poor me’ hay mình thảm thương quá thì sự tự trắc ẩn nhắc nhở chúng ta rằng tất cả mọi người đều có những nỗi chật vật riêng, và mỗi cá nhân là một phần của trải nghiệm làm người của nhân loại. Việc nhận thức được điều này ngăn chặn thái độ cho rằng ta là nạn nhân của cuộc đời và tự thổi phồng nỗi đau của mình. Neff & Vonk (2009) tìm thấy sự tự trắc ẩn là yếu tố đồng biến với hạnh phúc, sự lạc quan và cảm giác tích cực về chính mình.
Đó là cách mình muốn định nghĩa việc yêu bản thân. Việc yêu bản thân đối với mình là hành trình unlearn hay xoá đi học lại những suy nghĩ và xu hướng chỉ trích chính mình, là thẩm phán gay gắt nhất của bản thân. Đó là cộng hưởng của việc xây dựng một lòng tự trọng lành mạnh, kiên cố cùng với sự luyện tập mỗi ngày việc nhìn nhận chính mình là một mắc xích nhỏ bé mà vẫn mang ý nghĩa của riêng nó trong sự kết nối của vũ trụ rộng lớn. Trong quyển sách mình đọc gần đây Ask and it is given của Esther & Jerry Hicks, tác giả có đề cập đến việc hạnh phúc của cá nhân nên là ưu tiên của mỗi chúng ta, bởi chỉ khi ta có được hạnh phúc của riêng mình, ta mới có thể lan toả được năng lượng tích cực đến đầu tiên là vòng tròn nhỏ của riêng mình và sau đó là đến trường năng lượng của thế giới. Và đúng như vậy, việc yêu bản thân không chỉ dừng lại ở một giới hạn vị kỉ, tình yêu đó còn nên được lan toả đến vạn vật xung quanh chúng ta. Đó, là nơi mình luôn nỗ lực hướng tình yêu đến.
Episode này đến đây cũng đã rất dài rồi, mình mong là mọi người đã thích tập podcast ngày hôm nay. Để kết lại episode 75, mình muốn gửi đến tất cả các bạn nghe podcast của Amateur Psychology một lời dẫn mình đã viết cho quyển sách Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng.
‘Có những nỗi buồn rấm rứt như sóng xô bờ, tưởng đã hết lại quay về. Có những niềm vui rạo rực như cảm giác úp mặt vào gối cười khúc khích sau buổi hẹn hò đầu tiên. Có những ngày trôi chậm như thể chúng ta đang không tiến lên trong cuộc sống đủ nhanh như những người khác. Và có những ngày chỉ khi nhìn lại, ta mới nhận ra chúng đã trôi nhanh như thế nào… Mình mong quyển sách này có thể đem lại chút ánh sáng và sự dịu dàng để góp phần làm rực rỡ hơn nguồn sáng và sức mạnh đã nội tại bên trong bạn. Chúc bạn luôn có sự dịu dàng mà chúng ta ai cũng cần trong cuộc sống.’
Từ Sheffield, Anh Quốc đến tất cả các thính giả của mình khắp mọi nơi trong vũ trụ này. Một lần nữa, mọi chi tiết về cuốn sách Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng sẽ được đề cập trong phần mô tả của mọi nền tảng mà bạn đang nghe tập podcast này cũng như website và các trang mạng xã hội của Amateur Psychology. Còn bây giờ thì mình sẽ hẹn gặp lại mọi người ở tập tiếp theo nha. Bái bai
Outtro:
Cảm ơn các bạn đã dành thời gian lắng nghe Amateur Psychology. Nếu các bạn yêu thích podcast ngày hôm nay thì hãy follow mình trên ứng dụng bạn đang sử dụng và giới thiệu cho cả bạn bè và người thân cùng lắng nghe nhé. Các bạn cũng có thể để lại đánh giá cho mình qua cả Apple Podcast và Spotify, là một cách ủng hộ mình hoàn toàn miễn phí và có thể đưa Amateur Psychology đến nhiều người nghe hơn. Mọi người cũng có thể theo dõi Amateur Psychology qua Facebook, Instagram, Youtube và đọc tài liệu được nhắc đến ở mỗi tập qua blog của Amateur Psychology. Mọi đường link sẽ được tìm thấy qua website ở phần mô tả. Một lần nữa, mình là Thư, host của các bạn. Chào tạm biệt và chúc các bạn luôn tự bổ sung kiến thức cho bản thân. Goodbye and stay woke guys!
Reference:
Dogan, T., Totan, T., & Sapmaz, F. (2013). The role of self-esteem, psychological well-being, emotional self-efficacy, and affect balance on happiness: A path model. European Scientific Journal, 9(20).
Neff, K. D. (2011). Self‐compassion, self‐esteem, and well‐being. Social and personality psychology compass, 5(1), 1-12.
Orth, U., & Robins, R. W. (2014). The development of self-esteem. Current directions in psychological science, 23(5), 381-387.
Mua sách Chúng ta ai cũng cần những dịu dàng: https://shope.ee/qIdGRjnwf
Theo dõi Amateur Psychology qua website: https://amateurpsychologytaymohocdoibangtamlyhoc.com
Mua sách Hành tinh của một kẻ nghĩ nhiều: https://bit.ly/hanhtinhcuamotkenghinhieu_tiki
https://bit.ly/hanhtinhnghinhieu_spee
Theo dõi Amateur Psychology qua các nền tảng khác: https://linktr.ee/nguyendoanminhthu