Sau hai tháng thực hành khám tâm lý, mình đã ghi lại được dữ liệu và cảm nhận của mình về một vài đặc điểm về sức khoẻ tâm lý từ các cuộc nói chuyện với bệnh nhân. Trong bảng excel tổng giờ thực hành lâm sàng của mình, mình đã khám 43 bệnh nhân. Trong đó, 25 bệnh nhân nhận được chẩn đoán tạm thời là trầm cảm (depressive disorder), 12 bệnh nhân nhận được chẩn đoán tạm thời là rối loạn lo âu (generalised anxiety disorder), và 5 bệnh nhân còn lại nhận được các chẩn đoán tạm thời là các triệu chứng tâm rối loạn tâm lý khác như sang chấn tâm lý (PTSD), rối loạn lo âu xã hội (social anxiety) và rối loạn hoảng sợ (panic disorder). Và dưới đây là một số điều mình rút ra được qua quan sát của bản thân về tình trạng, xu hướng và cách nhìn nhận của mọi người về sức khoẻ tâm lý.
1) Độ tiếp cận đến dịch vụ sức khoẻ tâm lý của nam giới và nữ giới là như nhau. Tuy nhiên, nam giới có xu hướng nói giảm về mức độ nặng của tình trạng tâm lý của mình
Trong trải nghiệm của mình, xét về giới, số lượng bệnh nhân nam giới và nữ giới của mình là như nhau. Bên cạnh đó, nữ giới trong trải nghiệm của mình chiếm nhiều trong tỉ lệ rối loạn lo âu hơn nam giới. Và tỉ lệ nam-nữ trong số lượng bệnh nhân có chẩn đoán tạm thời là trầm cảm là như nhau. Tuy nhiên, mình nhận thấy nam giới nhạy cảm hơn khi nhận được chẩn đoán trầm cảm. Đặc biệt với các bệnh nhân nam có cả biểu hiện của các triệu chứng trầm cảm và các triệu chứng lo âu, các bệnh nhân này thường sử dụng cụm từ lo lắng (worry) để mô tả hành vi nhai đi nhai lại các suy nghĩ tiêu cực trong mình.
Từ những suy nghĩ tiêu cực bị nhấn mạnh qua lại trong đầu từ hành vi nhai lại (rumination), dẫn đến các triệu chứng của lo âu (anxiety) như tim đập nhanh, khó thở, chộn rộn trong bụng, luôn cảm thấy bản thân đang trên bờ vực của thảm hoạ (on edge),… Tuy nhiên, phần lớn hành vi nhai lại này không được nhận biết một cách có ý thức, khiến cho rất nhiều lúc bệnh nhân không kịp nhận thức bản thân đang nhai lại những suy nghĩ tiêu cực mà dẫn đến lo âu. Thay vào đó, họ chỉ chú tâm vào các triệu chứng lo âu và cho rằng bản thân đang mắc phải rối loạn lo âu. Chủ chốt chính là các bệnh nhân này có nhận thức và hệ quả là các triệu chứng lo âu nhưng không nhận biết trầm cảm chính là nguồn cơn của chúng, khiến họ phớt lờ mức độ của triệu chứng trầm cảm của bản thân.
Một vài bệnh nhân nam khi nhận được chẩn đoán tạm thời là trầm cảm đã nói với mình họ không hề trầm cảm, hoặc họ có thể kiểm soát được tình trạng trầm cảm của bản thân. Cái họ muốn là giải quyết các triệu chứng lo âu. Để trả lời cho yêu cầu này của bệnh nhân, mình đã giải thích với họ rằng các triệu chứng lo âu của họ bắt nguồn từ các triệu chứng trầm cảm, đặc biệt là hành vi nhai đi nhai lại suy nghĩ tiêu cực, rất nhiều lúc đã là một hành động tự động và vô thức, khiến họ không chú tâm đến, dẫn đến các triệu chứng lo âu. Tuy nhiên, chỉ trải nghiệm các triệu chứng lo âu không thôi chưa đủ để có thể nhận được chẩn đoán rối loạn lo âu. Việc lo âu này phải trở nên khó kiểm soát, nội dung của lo âu phải bao gồm nhiều chủ đề, và lo âu thường mang nhiều suy nghĩ về tương lai hơn là về quá khứ, cuối cùng, sự lo âu này phải mang tính thái quá và vượt quá khả năng có thể xảy ra trong hiện thực. Do đó, nếu bắt đầu liệu trình chữa trị bằng cách tập trung tác động lên các triệu chứng trầm cảm, họ sẽ có thể nhìn thấy sự suy giảm của các triệu chứng lo âu, vì trầm cảm mới là nguồn cơn của các cơn tấn công lo âu này (anxiety attack).
Mình đã đem quan sát này để thảo luận với các đồng nghiệp. Chị đồng nghiệp của mình cũng nhận thấy xu hướng tương tự ở các bệnh nhân nam của chị. Việc chấp nhận bản thân đang đấu tranh với trầm cảm là một điều nam giới né tránh. Tuy nhiên, họ lại cảm thấy dễ dàng chấp nhận hơn với việc công nhận rối loạn lo âu ở bản thân. Từ đó có thể thấy định kiến rằng trầm cảm là biểu tượng của sự yếu đuối vẫn đang ám ảnh và ngăn cản nam giới tiếp cận việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ tâm lý của bản thân một cách tự do.
2) Số lượng bệnh nhân chia sẻ bản thân đã từng trải nghiệm các vấn đề tâm lý trước lần khám bệnh này nhiều hơn số lượng bệnh nhân chia sẻ bản thân chưa bao giờ trải nghiệm rối loạn tâm lý
Trong khuôn khổ khám tâm lý, một câu hỏi luôn được hỏi các bệnh nhân để xác định tình trạng tâm lý của họ là việc họ bắt đầu nhận thấy các dấu hiệu rối loạn tâm lý của bản thân từ lúc nào và họ đã bao giờ sử dụng các dịch vụ sức tham vấn tâm lý trước đó chưa. Rất nhiều câu trả lời cho câu hỏi từ bao giờ đối với trầm cảm và rối loạn lo âu là nhiều năm hoặc trên 6 tháng. Câu trả lời này phản ánh việc người ta có xu hướng chịu đựng các triệu chứng rối loạn tâm lý lâu dài và dai dẳng hơn. Thử tưởng tượng bạn bị phỏng bô và cứ để vết lở loét đó nhiễm trùng rồi chịu đau đớn trong vài ngày, thậm chí chỉ vài giờ thôi đã là không thể chịu đựng được. Vậy nhưng chúng ta vẫn có xu hướng âm thầm ôm những vết lở loét, trầy tróc trong tâm hồn qua nhiều tháng, nhiều năm.
Một số lượng bệnh nhân báo cáo bản thân đã từng sử dụng liệu pháp tâm lý học nhận thức hành vi hoặc tư vấn tâm lý nhiều năm trước khi trải qua các biến cố như mất người thân, sau khi chia tay hoặc các sự kiện bi kịch trong đời. Những người đã từng nhận được chẩn đoán trầm cảm trong quá khứ chiếm phần lớn số lượng bệnh nhân. Điều này phản ánh việc dễ tái đi tái lại của trầm cảm và đối với nhiều người. Chật vật với trầm cảm có thể là một cuộc chiến dai dẳng kéo dài trong suốt quãng đời của họ. Chính từ đó, mình nhận thấy tâm lý học nhận thức hành vi sử dụng các nguồn tài liệu và sự dẫn dắt của người tư vấn với mục đích trao cho bệnh nhân kiến thức và kĩ năng để tự thực hành và áp dụng trong cuộc sống của họ để đối phó với các chứng rối loạn tâm lý là một hình thức chữa trị tâm lý vô cùng ý nghĩa. Bởi CBT không chỉ đơn giản là một cuộc trò chuyện, một viên thuốc mà là kiến thức và cách thức giúp chữa lành mà bệnh nhân được đòi hỏi phải đóng một vai trò chủ động và quan trọng trong quá trình chữa lành này. Do đó, khi bệnh nhân nhận thấy bản thân đang có những dấu hiệu tái trải nghiệm các triệu chứng trầm cảm, họ có thể bắt đầu sử dụng những kiến thức họ hiểu được từ CBT để tự xoa dịu những triệu chứng này trước khi nhận biết bản thân có cần tìm đến sự hỗ trợ chuyên môn thêm một lần nữa hay không.
Đây là hai điều mình đã rút ra sau khi khám tâm lý trong hai tháng vừa rồi sau khi hoàn thành hơn một nửa chặng đường của khoá huấn luyện. Mình thật sự rất vui đã có thể có được những trải nghiệm thực hành lâm sàng quý báu mà mình không biết nếu mình ở một điểm khác và một nơi chốn khác liệu có được nhân duyên này hay không. Hành trình học tâm lý cũng như thực hành lâm sàng tâm lý của mình sẽ còn rất dài rất dài. Hai chia sẻ ngày hôm nay chỉ là những góc nhìn cá nhân với kinh nghiệm hạn chế của chính mình, mình sẽ tiếp tục không ngừng cố gắng và sẽ cập nhật với mọi người nhiều góc nhìn thú vị và được cung cấp bởi nhiều kiến thức, thông tin, chuyên môn và kinh nghiệm hơn trong tương lai. Mình mong mọi người đã thích những chia sẻ này. Hẹn gặp lại mọi người ở bài blog tiếp theo nha. Bái bai.
Viết ngày 03/09/2022
thank you